مقاله دستاورد جنبش زنان ایران برابری جنسیتی به‌‌نفع هر دو جنس

نظریه‌های جنبش اجتماعی(social movement) مشخصات جنبش‌های اجتماعی را چنین تعریف می‌کنند:
ـ جنبش‌های اجتماعی هنگامی به‌وجود می‌آیند که اقلیت قابل توجهی از مردم از شرایط نامساعد خود ناراضی باشند و شروع به انتقاد کنند و درصدد تغییر شرایط برآیند. گاهی یک مسئله و گاهی مسائل متعددی سبب ایجاد شرایط نامساعد می‌شود.
ـ جنبش اجتماعی به شکل جمعی درصدد تغییر شرایط اجتماعی برمی‌آید و در دوران خاصی، با فعالیت‌های پیگیر و مداوم، شرایط را به‌‌نفع جنبش تغییر می‌دهد. مشخصة فعالیت‌های پیگیر و مداوم ویژگی خاص جنبش اجتماعی است و در حرکت خودجوش یا اعتراض لحظه‌ای دیده نمی‌شود.
ـ جنبش‌های اجتماعی پدیده‌هایی سازماندهی‌شده و مستحکم مانند احزاب سیاسی نیستند. جنبش‌های اجتماعی با آگاهی و هویت گروهی به پیش می‌روند و ممکن است شکل سیاسی هم داشته باشند.
ـ این جنبش‌ها نه ضرورتاً غیرقانونی‌اند و نه کاملاً مجاز. ولی همیشه خلاف جهت معمول حرکت می‌کنند و گاهی هم با مخالفت دولت‌ها یا نهادهای دیگر اجتماعی و سیاسی روبه‌رو می‌شوند.1
ـ از دهة 1960 میلادی تا امروز، بحث جنبش‌های اجتماعی به اینجا رسیده است که این جنبش‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: جنبش‌های اجتماعی قدیمی (old social movements) مانند اتحادیه‌های کارگری، سندیکاها و سازمان‌های کارگری؛ و جنبش‌های اجتماعی جدید new social) movements) مانند جنبش زنان، جنبش دانشجویان، جنبش اقلیت‌های نژادی و سازمان‌های محیط زیست.
برخی معتقدند که جنبش‌های جدید جانشین مبارزات طبقاتی شده‌اند.2
برخی دیگر نیز عنوان می‌کنند که فعالیت‌های جمعی ضرورتاً دلایل اقتصادی ندارد، بلکه می‌تواند ناشی از تغییر ساختار شرایط اجتماعی و سیاسی هم باشد.3
پس از وقایع 11 سپتامبر 2001 و بمباران افغانستان و اشغال عراق، جنبش‌های ضد جنگ و جنبش‌های ضد سرمایه‌داری و جنبش‌های طرفدار صلح و دموکراسی بومی، بخصوص در منطقة خاورمیانه، نیز جنبش‌های اجتماعی جدید خوانده شده‌اند. به گفتة نیومی کلاین، اینها جنبش‌هایی هستند که به مرکزیت و سلسله‌مراتب و ریاست وابسته نیستند.4
فعالیت برخی از سازمان‌های غیردولتی(NGOs)، بخصوص در کشورهای در حال توسعة افریقا، آسیا و امریکای لاتین، نیز جنبش‌ اجتماعی خوانده شده است، مثل سازمان‌هایی که برای اصلاحات ارضی در روستاها و حق مسکن برای فقرای شهری و حفظ محیط زیست مبارزه کرده‌اند. همچنین مبارزة برخی سازمان‌ها در کشورهای از نظر اقتصادی توسعه‌یافته (مثل امریکا و استرالیا) برای احقاق و برابری حقوق مردم بومی نیز جنبش اجتماعی خوانده شده است زیرا این سازمان‌ها در کنار مردم محروم، و گاهی در ضدیت با دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و سازمان تجارت جهانی، مبارزه کرده‌اند